یکی از ارکان بسیار مهم در پروسه محافظت از مواد غذایی و سایر لوازم مورد نیاز انسان در طولانی مدت بسته بندی کردن آن‌ها است. در حقیقت بدون وجود صنعت بسته بندی زندگی روزمره انسان با اختلالات بسیار مواجه می‌شود. انسان‌ها از گذشته تا کنون در انتخاب متریال برای ساخت ظروف بسته بندی پیشرفت قابل توجهی داشته‌اند. پلاستیک یکی از متریال‌های پیشرفته ساخت بشر است که با الهام و کمک از منابع طبیعی همچون زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی ساخته می‌شود. مواد پلاستیکی به دلیل داشتن برخی ویژگی‌های ساختاری همچون مقاومت و شکل‌پذیری بالا، سطح بهداشت و ایمنی بالا و… بیشتر از سایر متریال‌های بسته بندی مورد توجه قرار می‌گیرند.
در ادامه این مقاله در رابطه با دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی های پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها به توضیحات بیشتری می‌پردازیم.
پلاستیک چیست؟
پلاستیک‌ها مجموعه‌ای از مواد پلیمری هستند که با در کنار هم قرار گرفتن این مواد اولیه تشکیل می‌شوند. مواد پلاستیکی هم به صورت سخت و هم به صورت نرم تولید می‌شوند. یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های مواد پلاستیکی بالا بودن تنوع تولیدی آن‌ها از نظر ساختار و ابعاد است.
ترکیبات پلاستیکی بر اساس ساختمان تشکیل دهنده و خواص فیزیکی خود به انواع مختلفی دسته بندی شده و هر یک از این انواع بر اساس ساختار خود در صنایع مختلفی استفاده می‌شود. برای نمونه مواد پلی اتیلنی نیز نوعی از پلاستیک است که در صنعت بسته بندی کاربرد گسترده‌تری نسبت به سایر انواع پلاستیک دارد.
تقسیم بندی پلاستیک
مواد پلاستیکی بر اساس ساختار به موارد زیر تقسیم بندی می‌شوند:
- طبیعی
- مصنوعی یا صنعتی
- نیمه مصنوعی
رزین و کائوچو از بارزترین نمونه‌های مواد پلاستیکی طبیعی هستند. اما در مقابل پلاستیک‌های صنعتی که کاربرد گسترده‌تری دارند اغلب در تولید قطعات و لوازم یدکی تجهیزات مختلف استفاده می‌شود، اما گستره کاربرد این دسته از مواد پلاستیکی تنها به تولید قطعات و لوازم یدکی محدود نمی‌شود، بخش عظیمی از مواد پلاستیکی صنعتی و مصنوعی در صنعت بسته بندی نیز استفاده می‌شود.
تاریخچه پلاستیک
اولین مواد پلیمری مصنوعی در سال 1869 میلادی توسط شخصی به نام جان وسلی کشف شد. در همان سال یک شرکت معتبر در نیویورک برای هر کسی که بتواند جایگزینی مناسب برای عاج فیل را پیدا کند حدود 10000 دلار جایزه در نظر گرفته بود، جان وسلی هم بر اساس این پیشنهاد توانست ماده پلیمری را کشف کرده و انقلابی بزرگ را در جامعه بشری به وجود آورد.
بعد از کشف اولین پلیمر مصنوعی به دنبال آن مواد پلاستیکی مختلفی کشف شده و گستره کارایی این نوع مواد روز به روز در صنایع مختلف به خصوص صنعت بسته بندی به طرز چشمگیری افزایش یافت.
مهم‌ترین دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی های پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها
بسته بند‌های فلزی و شیشه‌ای که در سالیان دور برای نگهداری از لوازم مختلف استفاده می‌شدف همواره خسارات مالی بسیاری را برای شرکت‌های تامین و تولید کننده داشته است. البته این نوع متریال‌ها نیز مزایای مربوط به خود را دارند، اما معایب و مضرات آن‌ها نیز بیشتر بوده و آسیب‌های زیادی را به صنعت بسته بندی وارد کرده بود.
اما با اختراع و کشف مواد پلاستیکی تحولی عظیم در صنعت بسته بندی به وجود آمد. این نوع مواد پلاستیکی به دلیل داشتن ویژگی‌های ساختاری متمایز توانستند بسیاری از مشکلات و چالش‌های اصلی در بسته بندی لوازم مختلف را برطرف کنند.
یکی از اصلی‌ترین دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی های پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها داشتن وزن سبک و سطح بهداشت بالا است. در ادامه چند مورد از مهم ترین دلایل استفاده از بسته بندی های پلاستیکی به جای سایر بسته بندی ها به توضیحات بیشتری می‌پردازیم.
سبکی وزن و چگالی کم
یکی از چالش‌های اساسی در صنعت بسته بندی وزن بالای ظروف بسته بندی است. در حقیقت بالا بودن وزن ظروف بسته بندی‌ها باعث بروز مشکلات بسیاری در فرایند پخش، حمل و نقل و انبار کردن شده و در بسیاری از موارد نیز موجب بروز برخی خسارت‌های مالی همچون شکستگی و آسیب‌دیدگی بیشتر بسته بندی و محتویات آن می‌شود.
اما بسته بندیهای پلاستیکی بر خلاف بسیاری از متریال‌های شیشه‌ای و فلزی علاوه بر داشتن چگالی و وزن کم مقاومت بالایی در برابر ضربه و فشار دارند. سبکی وزن و چگالی پایین از جمله دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی های پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها است.
شکل‌پذیری بالا
یکی از مهم‌ترین دلایل بالا بودن هزینه‌های بسته بندی فلزی و شیشه‌ای در محافظت از اقلام و لوازم مختلف عدم شکل پذیری بالا و به عبارتی انعطاف‌پذیری بالای آن‌ها است. مواد پلاستیکی به دلیل داشتن ماهیت انعطاف‌پذیری و مقاومت مطلوب در برابر حرارت پس از شکل گیری می‌توانند هزینه‌های مربوط به بسته بندی را تا میزان زیادی کاهش دهند.
در حقیقت مواد پلاستیکی می‌توانند در اثر اعمال حرارت به شکل‌های مختلفی تبدیل شوند، این ویژگی از پلاستیک باعث می‌شود تا هزینه‌های مربوط به استفاده بیش از حد از مواد اولیه تا میزان زیادی کاهش یابد.
بر اساس آمارگیری‌های انجام شده در حوزه بسته بندی میزان خسارات ناشی از شکستگی و تولید ظروف بسته بندی ها در حجم‌های بالا با استفاده از مواد پلاستیکی حدود 60 درصد کاهش یافته است.
برخورداری از پایداری بالا
یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی های پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها پایداری بسیار بالای آن‌ها است. بر خلاف باور عموم مواد پلاستیکی در برابر عوامل محیطی مخرب همچون خوردگی و فرسایش مقاومت بالایی دارند.
مدت ماندگاری مواد مختلف در داخل بسته بندیهای پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها بسیار بیشتر است. به همین دلیل در بسیاری از کالاهای صادراتی از بسته بندی های پلاستیکی استفاده می‌شود.
بی اثر بودن در برابر مواد شیمیایی مختلف
واکنش ناپذیری از دیگر دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی های پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها است. مواد پلاستیکی بر خلاف فلز و شیشه در برابر رسوب، اکسایش و رطوبت هیچ گونه واکنش نشان نداده و مانع از نفوذ این عوامل محیطی مخرب به داخل بسته بندی می‌شوند. از بسته بندیهای پلاستیکی غالبا در محافظت و نگهداری بهداشتی و طولانی مدت از مواد غذایی و خوراکی مختلف استفاده می‌شود.
قابلیت تطبیق پذیری
یکی دیگر از دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی ها پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها این است که مواد سازنده پلاستیک‌ها قابلیت تطبیق پذیری دارند. به عبارتی پلاستیک‌ها با روش‌های مختلفی از جمله سیستم تزریق یا ترموفرمینگ تولید می‌شوند.
قابلیت دوخت حرارتی
بسته بندی های پلاستیکی بر خلاف بسیاری از بسته بندی های فلزی و شیشه‌ای قابلیت دوخت حرارتی دارند. در واقع با استفاده از سیستم گرمایشی حرارتی به راحتی می‌توان سرتاسر محصول را پوشانده و مانع از نفوذ و ورود عوامل محیطی مخرب همچون باکتری‌ها، رطوبت و…. شد.
اشغال فضای کم و حمل و نقل آسان
سهولت در جابه‌جایی و اشغال فضای کم از جمله دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی ها پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها است. مواد پلاستیکی به دلیل داشتن خاصیت انعطاف‌پذیری بالا در طی فرایندهای صنعتی راحت‌تر شکل و فرم کالای مورد نظر را گرفته و به همین ترتیب در مرحله جابه‌جایی و حمل و نقل فضای کمتری را نسبت به سایر بسته بندی ها اشغال می‌کنند.
مقرون به صرفه
پایین بودن هزینه‌های مربوط به تولید انواع بسته بندی های پلاستیک نیز از دیگر دلایل اهمیت بسته بندی های پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها است. پلاستیک به دلیل داشتن وزن کم و انعطاف‌پذیری بسیار بالا موجب کاهش هزینه‌های مربوط به حمل و نقل و همچنین نگهداری از محصولات در فرایند فروش و انبار کردن می‌شود.
برخورداری از تنوع بالا
بسته بندی های پلاستیکی در انواع مختلفی به بازار عرضه می‌شوند. هر یک از انواع بسته بندی های پلاستیکی از مواد اولیه پلاستیکی متفاوتی ساخته شده و کاربری متفاوتی دارند. از رایج‌ترین بسته بندی های پلاستیکی در صنایع مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فیلم‌ها
- ظروف
- پوسته‌ها
- بطری‌ها
- گلدان‌ها
- بشکه پلاستیکی
- کیف‌ها و کیسه‌های بسته بندی
فیلم‌های بسته بندی همچون فیلم استرچ و فیلم شیرینگ از جمله پرکاربردترین بسته بندیهای پلاستیکی هستند. این نوع فیلم‌ها با متریال‌های مختلفی در شرکت نادی پلاستیک با پیشرفته‌ترین تکنولوژی تولید و عرضه می‌شوند.
سخن نهایی
مواد پلاستیکی تا به امروز یکی از بهترین و باکیفیت‌ترین متریال‌های کشف شده توسط بشر است که در صنایع بسیاری کاربرد دارد. پلاستیک‌ها به دلیل داشتن وزن کم، انعطاف‌پذیری و مقاومت بالا در صنعت بسته بندی جایگاه ویژه‌ای دارند. از دیگر دلایل اهمیت بیشتر بسته بندی های پلاستیکی نسبت به سایر بسته بندی ها می‌توان به هزینه‌های کم حمل و نقل، اشغال فضای کم و همچنین کاهش خسارات مربوط به بسته بندی اشاره کرد.