انسانها در طول زندگی خود در کره زمین همواره برای حفظ سلامت و بهداشت مواد غذایی از لوازمی به عنوان بسته بندی استفاده می‌کردند. اما با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی مواد اولیه پیشرفته‌تر و بهداشتی‌تری به منظور بسته بندی کردن مواد غذایی، دارویی و بهداشتی ابداع شدند. پلاستیک نیز از جمله متریال‌هایی است که بعد از جنگ جهانی دوم بیشتر از سایر متریال‌ها در صنعت بسته بندی مورد توجه قرار گرفت. به گونه‌ای که بیشترین کاربرد مواد پلاستیکی مربوط به این صنعت یعنی بسته بندی می‌شود. مواد پلاستیکی همواره به دلیل داشتن فرمولاسیون خاص دارای ویژگی‌هایی همچون قدرت پوشش‌دهی بالا، عایق‌کاری گرمایی مطلوب، مقاومت بالا در برابر سایر مواد شیمیایی و سبکی وزن برای نگهداری مواد غذایی و دارویی حساس بسیار مناسب هستند.
اما با توجه به پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی شکل‌های مختلفی از پلاستیک برای بسته بندی ساخته شده‌اند که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. در ادامه این مقاله در رابطه با انواع پلاستیک و نقش هر یک در صنعت بسته بندی به توضیحات بیشتری می‌پردازیم.
جنس پلاستیک بسته بندی چیست؟
یکی از سوالات رایج مصرف‌کنندگان و عموم مردم این است که پلاستیک از چه ساخته شده و چرا در بسته بندی مواد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ در پاسخ به این سوال ابتدا باید به ماهیت اصلی پلاستیک اشاره کنیم. در ساده‌ترین تعریف پلاستیک درشت مولکولی آلی است که در اثر پلیمریزاسیون تراکمی، تخمیر زیستی و ترکیب با مولکول‌های سبک و مواردی از این قبیل حاصل می‌شود.
اهمیت پلاستیک در صنعت بسته بندی
بسیاری از مواد خوراکی، دارویی و حتی بهداشتی برای اینکه سلامت و کیفیت اولیه خود را حفظ کنند باید در شرایطی خاص نگهاری شوند. یکی از مهم‌ترین پارامترها در نگهداری چنین موادی نوع بسته بندی است.
در واقع جنس بسته بندی این مواد باید از نفوذ و ورود باکتری‌ها، آلایندگی‌ها و سایر عوامل محیطی مخرب همچون رطوبت به داخل مواد جلوگیری کند تا حتی‌الامکان کیفیت اولیه محتویات داخل بسته حفظ شود. مواد پلاستیکی بهترین گزینه برای محافظت از مواد غذایی و دارویی در برابر موارد فوق است.
از مواد پلاستیکی مختلف به دلیل داشتن ویژگی‌هایی همچون سبکی وزن، چگالی خطی کم، قدرت پوشش‌دهی بالا، انعطاف‌پذیری و مقاومت بالا، عایق گرمایی و خنثی بودن در برابر مواد شیمیایی در بسته بندی استفاده گسترده‌ای می‌شود.
مواد پلاستیکی به دلیل داشتن ماهیت خاص و ضد الکتریسیته برای بسته بندی مواد غذایی و نگهداری از آن‌ها در شرایط مختلف دمایی و حتی فشارهای بیش از حد بسیار مناسب هستند.
7 نوع پلاستیک بسته بندی
در طی بسیاری از فراوری‌ها و واکنش‌های شیمیایی انواع مختلف پلاستیک ساخته می‌شوند که هرکدام ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی متفاوتی دارند. از کاربردی‌ترین و معروف‌ترین پلاستیک‌های بسته بندی می‌توان به نایلون، سلفون، فیلم‌های بسته بندی به خصوص فیلم استرچ و فیلم شیرینگ اشاره کرد.
مواد سازنده هر یک از اسامی بسته بندی فوق متفاوت است، برای نمونه فیلم استرچ و شیرینگ از مواد اولیه پلی اتیلن ساخته شده‌اند. در مقابل سلفون نیز از مواد پلی پرولین ساخته شده است.
پلی پیلین چیست و چه کاربردی در بسته بندی دارد؟
پلی پلیلین یا همان پلی پروپیلن از جمله مواد پلیمری بسیار کاربردی است که در صنعت بسته بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پلی پروپلین یک پلیمر از نوع ترموپلاست است که خاصیت کشسانی بسیار بالایی داشته و در برابر حرارت بیش از حد بسیار مقاوم است. از این مواد پلیمری در ساخت ظروف مخصوص بطری‌ها، داروها و برخی مواد غذایی استفاده می‌شود. نام علمی این محصول PP است.
پلی پرولین در مقایسه با انواع مواد پلیمری مخصوص بسته بندی ویژگی‌های متمایز زیر را دارد:
- قیمت کم‌تر در مقایسه با سایر پلیمرها
- انعطاف‌پذیری بالا و طیف گسترده تولید PP
- مقاومت بالا در برابر حرارت و تغییرات دمایی
معرفی پلی استایرن PS و کاربرد آن در بسته بندی
پلی استایرن جزو معدود پلیمرهایی است که می‌تواند هم به شکل نرم و هم به شکل سخت تولید شود. این نوع ماده ب شکل جامد و فوم در صنعت بسته بندی کاربرد ویژه‌ای دارد. از مواد PS در ساخت سینی مخصوص مرغ، کارتن‌های تخم مرغ و بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌شود. از پلی استایرن سفت نیز در ساخت انواع ظروف یکبار مصرف ارزان و باکیفیت نیز استفاده می‌شود.
این نوع ماده دارای ظاهری شفاف و براق است که بیشتر جنبه تزئینی در بسته بندی مواد غذایی و لبنی دارد. یکی از ویژگی‌های خاص و کارآمد مواد پلی استایرن جلوگیری از انتقال ضربه وارده به جسم داخل بسته است، به همین دلیل از این نوع مواد عمدتا در ساخت کارتن‌های تخم مرغ استفاده می‌شود.
پلاستیک پلی وینیل کلراید (PVC)
ماده اصلی سازنده بسیاری از فیلم‌های بسته بندی مقاوم و منعطف مواد پی وی سی هستند. این نوع مواد که در اصطلاح علمی با نام پلی وینیل کلراید یاد می‌شوند به دلیل داشتن خواصی همچون خاصیت ارتجاعی و کشسانی بالا در بسته بندی ثانویه بسیاری از محصولات غذایی و سایر اقلام استفاده می‌شوند.
البته نوع فراوری و تهیه این مواد پلیمری نیز متفاوت بوده و ارتباط مستقیمی با کیفیت فیلم استرچ دارد. شرکت نادی پلاستیک اولین و بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده انواع فیلم‌های بسته بندی است که توانسته با تولید فیلم‌های باکیفیت و استاندارد در سطح جهانی در مرکز توجه بازار ایران و سایر کشورها قرار گیرد.
مزایای فیلم استرچ و کاربرد آن در بسته بندی
فیلم استرچ به واسطه ترکیبات شیمیایی خاص و ویژه خود در صنعت بسته بندی کاربرد گسترده‌ای دارد. این نوع فیلم بسته بندی با احاطه کامل تمامی وجه‌های کالاها و اقلام مختلف مانع از نفوذ ذرات هوا، میکروب‌ها و آلودگی‌ها به محتویات بسته می‌شود.
رطوبت مهم‌ترین عامل فساد در مواد غذایی و خرابی بسیاری از لوازم است، فیلم استرچ تولید شده در شرکت نادی پلاستیک نیز از نفوذ رطوبت به داخل بسته جلوگیری کرده و از ایجاد عمل تبخیر در داخل بسته جلوگیری می‌کند.
پلی الیفن و نقش آن در بسته بندی
با توجه به ارزان بودن و قابلیت‌های چندمنظوره مواد پلمیری PVC، از این مواد در ساخت سایر فیلم‌های بسته بندی همچون فیلم شیرینگ نیز استفاده می‌شود. اما این نوع مواد برای بسته بندی چندین کالا در کنار یکدیگر مناسب نیستند، به همین دلیل در ساخت فیلم شیرینگ در شرکت نادی پلاستیک از مواد پلی الیفن POF استفاده می‌شود.
استحکام کششی این نوع مواد پلیمری بسیار بالا بوده و در عین حال مقاومت بالایی از خود در برابر مواردی همچون سوراخ شدن و پارگی نشان می‌دهند. به دلیل استحکام بسیار زیاد مواد POF امکان تهیه رول‌های طولانی فیلم شیرینگ در ضخامت‌های مختلف وجود دارد.
فیلم شیرینگ پلی الیفن از شفافیت بسیار بالایی برخوردار بوده و برای بسته بندی تزئینی بسیاری از محصولات و مواد غذایی بسیار مناسب است.
پلاستیک از نوع پلی اتیلن با چگالی کم LDPE
پلی اتیلن سبک یکی دیگر از انواع پلاستیک‌های بسته بندی ارزان قیمت و بهداشتی است. با اعمال حرارت‌های کنترل شده روی این مواد می‌توان به آن‌ها شکل‌های مختلفی داد، به همین دلیل از این ویژگی LDPE ها در ساخت انواع نایلون‌های بسته بندی استفاده می‌کنند.
پلی اتیلن سبک در حالت کلی به دو دسته پلی اتیلن سبک معمولی LDPE و پلی اتیلن سبک خطی یعنی LLDPE تقسیم می‌شود. از این دودسته در ساخت انواع فیلم استرچ و شیرینگ استفاده می‌شود. استفاده از این نوع مواد پلیمری در ساخت فیلم‌های بسته بندی باعث می‌شود تا حدود 20 الی 40 درصد از ضخامت این فیلم‌ها را کاهش داد، چراکه این مواد خاص مکانیکی فوق‌العاده‌ای داشته و در برابر ضربه بسیار مقاوم هستند.
بسته بندی پلاستیکی از جنس پلی لاکتیک اسید PLA
این دسته از مواد پلیمری دارای خاصیت زیست تخریب‌پذیر بوده و در صنعت بسته بندی نیز کاربرد ویژه‌ای دارند. گرانول‌های مختلف PLA در ساخت فیلم‌های پلاستیکی، بطری‌ها و ظروف غذا به صورت گسترده استفاده می‌شوند. به پلی لاکتیک اسید در اصطلاح علمی پلیمر سبز می‌گویند، چراکه این نوع مواد تطبیق‌پذیری بالایی با محیط زیست دارند.
این مواد پلاستیکی به دلیل داشتن ویِژگی‌هایی همچون عدم جذب رطوبت، چربی و بو در تولید فیلم‌های پلاستیکی نیز استفاده می‌شوند. همچنین میزان شفافیت و وضوح این مواد بسیار بالا بوده و برای افزایش زیبایی ظاهری کالاها بسیار مناسب هستند.
مواد پلاستیکی HDPE با چگالی بالا
پلی اتیلن با چگالی بالا یکی از فراورده‌های نفتی است که کاربرد بسیاری در صنایع مختلف دارد. HDPE به دلیل داشتن استحکام کششی مطلوب و مقاومت بالا در ساخت انواع بسته بندی به ویژه سینی‌ها، سرپوش بسته بندی مواد غذایی،ظروف فله و بطری‌های آب‌میوه استفاده می‌شود.
این نوع مواد پلیمری مقاومت منحصربه‌فردی در برابر عبور و نفوذ نور و اشعه فرابنفش داشته و به دلیل مات و کدر بودن در ساخت بطری‌های مخصوص شیر استفاده می‌شود.
جمع‌بندی
در دنیای پیشرفته کنونی پلیمرها نقش گسترده‌ای در برطرف کردن نیازهای رفاهی و معیشتی انسانها دارند. از انواع مختلف این مواد پلاستیکی در ساخت بطری‌های مخصوص نگهداری از شیر، نوشابه و سایر نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. برای نمونه دیگر از مواد پلیمری تحت عنوان LDPE و LLDPE در ساخت انواع فیلم استرچ و شیرینگ استفاده می‌شود.